3 - مسجد مقدّس جمكران

    بناء مسجد شريف جمكران به دستور امام زمان صلوات اللَّه عليه در بيدارى صادر شده است. شيخ پارسا و پرهيزكار حسن بن مثله جمكرانى رحمه الله درباره چگونگى بناى مسجد مقدّس جمكران به امر امام زمان ارواحنا فداه مى‏ گويد :

    شب سه‏ شنبه هفدهم ماه مبارك رمضان سال (393) هجرى قمرى بود، من در خانه خودم خوابيده بودم، پاسى از شب گذشته بود كه ناگاه گروهى از مردم به درب خانه‏ ام آمده و مرا بيدار كردند، و گفتند : برخيز ؛ و دعوت امام زمانت حضرت صاحب الزمان صلوات اللَّه عليه را اجابت كن، كه اينك تو را مى‏ خواند.

    حسن بن مثله مى‏ گويد : با شتاب برخاستم، و به سراغ لباسهايم رفتم تا آماده شوم، گفتم : اجازه بدهيد تا پيراهنم را بپوشم.

    صدا آمد : اين پيراهن از آنِ تو نيست! آن را مپوش، آن را انداختم و پيراهن خودم را يافتم و پوشيدم، خواستم شلوارم را بپوشم صدا آمد : آن شلوار نيز از آنِ تو نيست، شلوار خود را بپوش!

    آن را انداختم و شلوار خودم را برداشتم و پوشيدم، به دنبال كليد درب خانه رفتم كه درب را باز كنم، صدا آمد: نيازى به كليد نيست درب باز است.

    به درب خانه آمدم، گروهى از بزرگان را ديدم كه منتظر من بودند، سلام نموده و عرض ادب كردم. جواب دادند و به من مرحبا گفتند، و مرا تا آنجايى كه اكنون مسجد جمكران در آن بنا شده است، بردند.

    خوب نگاه كردم، ديدم محيطى نورانى است، تختى گذاشته ‏اند و فرشى نيكو و جالب بر روى آن انداخته و پشتيهاى زيبايى نهاده‏ اند، جوانى نيكو صورت كه به سى ساله مى‏ نمود روى آن تخت نشسته و بر پشتى زيبايى تكيه داده بود، پيرمردى روشن ضمير در برابر او نشسته و كتابى در دست گرفته و براى او مى‏ خواند.

    در پيرامون آن زمين باصفا بيش از شصت نفر با لباسهاى سفيد و سبز گرداگرد وجود نازنين او نماز مى ‏خواندند، آن پيرمرد حضرت خضر عليه السلام بود.

    پيرمرد مرا امر به نشستن نمود، من نشستم، حضرت امام زمان صلوات اللَّه عليه رو به من كرد و مرا با اسم و نشان صدا زد و فرمود :

 برو و به حسن مسلم بگو : تو چندين سال است كه اين زمين را غاصبانه آباد مى ‏نمايى و زراعت مى‏ كنى، ما آن را خراب مى ‏كنيم، پنج سال است كه در اين زمين غاصبانه كشت مى ‏كنى.

 امسال مى‏ خواهى دوباره آباد كنى، ديگر حقّ ندارى در اين زمين كشت كنى. بايد هر نفعى كه از اين زمين برده‏اى برگردانى، تا در اين مكان مسجدى بنا كنند.

 به حسن مسلم بگو : اين سرزمين شريفى است، و خداوند اين سرزمين را از زمين‏هاى ديگر برگزيده و شرافت داده است، تو اين زمين را تصاحب كردى و به زمين‏هاى خودت افزودى، خداوند براى تنبيه تو و كيفر كارت، دو پسر جوانت را گرفت ولى تو متنبّه نشدى، و اگر باز به كارت ادامه دهى كيفرى كه خودت نفهمى به تو خواهد رسيد.

    گفتم : اى آقا و مولاى من ؛ براى رساندن اين پيغام نشان و علامتى مى‏ خواهم، چون مردم پيغامِ بدون نشان و دليل را گوش نمى ‏دهند و سخن مرا نمى‏ پذيرند.

    فرمود :

 ما علامتى در اينجا مى‏ گذاريم تا سخن تو را بپذيرند، تو برو و پيغام ما را برسان، و نزد سيّد ابوالحسن(110) مى‏ روى و به او مى‏ گوئى : برخيز و آن مرد كشاورز را حاضر كن و سودى كه چند سال است مى‏ برد، از او بگير و به مردم بده تا مسجد را بنا كنند و اگر هزينه كم آمد باقى آن را از «رهق» كه در ناحيه اردهال است و ملك ماست بياورد و مسجد را تمام كند، ما نصف ملك «رهق» را وقف اين مسجد نموديم، كه همه ساله درآمد آن را بياورند و صرف عمارتِ اين مسجد كنند.

 و به مردم بگو : به اين مكان با شوق و اشتياق رو آورند و آن را گرامى بدارند و در آن جا چهار ركعت نماز بخوانند.(111)

    جناب حسن بن مثله مى‏ گويد : چون اين سخن را شنيدم، با خودم گفتم : گويا اين همان محلّى است كه شما مى ‏فرماييد، و اشاره كردم به جوانى كه به پشتى تكيه داده بود....(112)

    مسجد شريف جمكران از مكان‏هاى بسيار مهمّ معنوى در صحنه گيتى است و كسانى كه به آن مكان مقدّس شرفياب مى ‏شوند، بايد كاملاً آداب آن را رعايت نموده و از اهمّيت و موقعيّت معنوى آن، آگاه باشند ؛ تا با تشرّف به آن مكان پرفيض، روح و جان خود را سرشار از معنويّت نموده و وجود خويش را باصفا و نورانى سازند.

    اينك بعضى از نكاتى را كه دانستن آن براى افرادى كه به آن مكان معنوى شرفياب مى‏ شوند مفيد است، بيان مى ‏كنيم :

    1 - حضرت امام عصر ارواحنا فداه در بيدارى توسّط جناب حسن بن مثله جمكرانى به امامزاده عظيم الشأن سيّد ابوالحسن الرضا فرمان دادند آن مسجد مقدّس را بنيان گذارد. و جريان آن در تمام منابع و مدارك به عنوان بيدارى نقل شده است نه خواب.

    2 - صدها سال قبل از فرمان حضرت بقيّة اللَّه ارواحنا فداه به بنا كردن آن مكان مقدّس، حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام از وقوع آن خبر داده ‏اند و در روايتى كه صاحب كتاب «انوار المشعشعين»(113) ذكر نموده است امير دائره هستى و ولىّ عوالم امكان حضرت علىّ بن ابى طالب عليهما السلام به تفصيل آن را در پيشگوئى خود بيان نموده‏ اند.

    در آن روايت شريف در بيان عظمت مسجد مقدّس جمكران سرّى را بيان كرده‏ اند كه همه تاب تحمّل و پذيرش آن را ندارند.

    3 - مسجد مقدّس جمكران در عصر ظهور امام عصر ارواحنا فداه بزرگترين پايگاه قدرت آن حضرت پس از كوفه است و حضرت امير المؤمنين عليه السلام در آن روايت فرموده ‏اند : در عصر ظهور، پرچم لشكريان امام عصر ( ارواحنا فداه ) بر فراز كوه سفيد - كه همان كوه خضر در نزديكى مسجد است - به اهتزاز درمى‏ آيد.

    4 - نكته بسيار مهمّى كه بايد به آن توجّه داشت اين است كه نه تنها مسجد مقدّس جمكران در عصر ظهور امام عصر ارواحنا فداه عظمت و موقعيّت خاصّى دارد و مركز قدرت و محلّ تحوّلات روحى و معنوى است كه در زمان غيبت آن حضرت نيز اين چنين است.

    اين نكته را از فرمايش امام زمان ارواحنا فداه استفاده مى‏ كنيم كه فرموده‏ اند : «هر كس اين نماز را در اين مكان بخواند گويا كه در داخل خانه خدا آن را انجام داده». و خانه خدا نه تنها مركز مغناطيس زمين است و از نظر روحى و جسمى در انسان تأثير مى ‏گذارد، كه در برابر بيت المعمور و مكان‏هاى معنوى آسمانى و فضائى است.

    بنابراين انسان با بودن در خانه خدا و اقامه نماز در آن، راه ارتباط برايش باز مى ‏شود و خود را در اختيار جاذبه‏ هاى روحى و جسمى زمين و آسمان قرار مى ‏دهد و در معرض تشعشعات امواج نامرئى قرار مى‏ گيرد كه در جسم و جان انسان تحوّلى سازنده به وجود مى ‏آورد و مكان اصلى مسجد مقدّس جمكران نيز داراى همين اثر ارزنده است.

    و دلالت مى ‏كند بر اين مطلب كلام امام عصر ارواحنا فداه كه فرموده است : «نماز خواندن در آن مكان همچون نماز خواندن در داخل خانه خدا مى ‏باشد».

    همانا براى مكان اصلى مسجد جمكران اسرارى ناشناخته نهفته است كه مردم آن را نمى ‏دانند. و همان گونه كه حضرت امير المؤمنين عليه السلام فرموده ‏اند :

 ما من عِلمٍ إلّا وأنا أفتحه، وما من سرٍّ إلّا والقائم يختمه.(114)

 هيچ علمى نيست مگر آن كه من آن را مى ‏گشايم و هيچ سرّى نيست مگر آن كه قائم آن را بيان مى ‏كند و به پنهان بودنش خاتمه مى ‏دهد.

    بناء مسجد مقدّس جمكران و عظمت و راز آن را نيز اوّل حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام خبر داده ‏اند و بيان همه اسرار آن در عصر ظهور حضرت صاحب الأمر ارواحنا فداه صورت خواهد گرفت إن شاء اللَّه.

    ما ياد آن زمان پرشكوه را در خاطره ‏ها تجديد مى‏ كنيم و از خداى مهربان مى‏ خواهيم هر چه زودتر آن ظهور نورانى را برساند تا اسرار عالم وجود را فاش ساخته و دانش بيكران و عدل و داد را در سراسر جهان بگستراند.

    5 - افرادى كه به آن مكان مقدّس مشرّف مى ‏شوند بايد بدانند در جايى بسيار باعظمت گام برمى ‏دارند كه مورد توجّه امام عصر ارواحنا فداه مى ‏باشد و آنان در منظر و محضر نورانى آن بزرگوار هستند به گونه ‏اى كه گويى در منزل آن حضرت وارد شده‏ اند و در خدمت آن بزرگوار حاضر گشته ‏اند.

    بنابراين بايد شرايط حضور را در اين مكان بيش از اماكن ديگر رعايت كنند و بدانند كه علم و آگاهى حضرت بقيّة اللَّه ارواحنا فداه كاملاً بر آنان احاطه دارد و نه تنها از اعمال و رفتار و گفتار آنان، بلكه از افكار و انديشه ‏ها و نيّت‏هاى ايشان، و بلكه از افكار و خطوراتِ نهفته در ضمير ناخودآگاه و نفس آنان نيز باخبرند.

    به اين جهت بايد مواظب رفتار و گفتار و افكار خود باشند ؛ زيرا آنان در مسجد مقدّس جمكران ميهمان آن حضرت هستند، پس بايد شرايط ادب و حضور را از قبل از تشرّف بيشتر رعايت كنند.

    6 - يكى از شرايط ادب براى كسى كه در آن مكان مقدّس تشرّف پيدا مى‏ كند، اين است كه هدف خود را از تشرّف به آن مسجد مقدّس مشخّص نموده و بهترين، مهم‏ترين و عاليترين هدف را براى خود برگزيند و خود را پاي‏بند مقاصد كوچك و مسائل مادّى و نفسانى خود نسازد، و بداند بزرگ‏ترين مسأله در اين عصر و زمان، تعجيل ظهور امام زمان ارواحنا فداه مى‏ باشد.

    زيرا در عصر ظهور آن حضرت، مشكلات مادّى و معنوى همه انسان‏ها برطرف مى‏ شود و ديگر غم به خانه‏ اى راه نخواهد يافت. پس چه بهتر كه در آن مكان مقدّس براى نجات همه انسان‏ها از گرفتاريها و مشكلات دعا كند. و هدف اصلى خود را از تشرّف به مسجد مقدّس جمكران، استغاثه و دعا براى امام عصر ارواحنا فداه و تعجيل فرج و ظهور آن بزرگوار قرار دهد.

---

110) گفتنى است كه جريان مسجد جمكران كه در عالم بيدارى براى حسن بن مثله واقع شده، نشانگر شأن و بزرگوارى و مقام والاى جناب سيّد ابوالحسن الرضا است ؛ زيرا در عصر او سادات زيادى از فرزندان ائمّه طاهرين عليهم السلام در قم ساكن بودند، لذا برگزيده شدن ايشان از طرف امام زمان صلوات اللَّه عليه بيانگر مقام والا و اهميّت موقعيّت آن بزرگوار است.

    بارگاه آن بزرگوار در شهر مقدّس قم خيابان آذر مى‏ باشد، مكانى كه مورد توجّه مردم بوده و دوستداران اهل بيت عليهم السلام به زيارت آن مشرّف مى‏ شوند، سزاوار است كسانى كه به مسجد جمكران مشرّف مى‏ شوند در صورت امكان آن بزرگوار را در مزار شريف ايشان زيارت كنند، و بر مجاورين و همسايگان آن بارگاه شريف لازم است كه به آن مكان‏ مقدّس احترام گذاشته و در زيارت آن اهتمام ورزند.

111) دستور نماز مسجد مقدّس جمكران را در ص 126 اين كتاب نقل مى‏ كنيم.

112) بحار الأنوار : 230/53، نجم الثاقب : 383. تاريخى كه در اين جريان ذكر شده صحيح نيست ؛ زيرا آن را مرحوم شيخ صدوق نقل كرده و وفات ايشان قبل از تاريخ مذكور است.  

113) انوار المشعشعين : 454/1.

114) بحار الأنوار : 269/77.