(4)

زيارت چهارم وداع

اين زيارت را نيز علاّمه مجلسى ‏رحمه الله در «بحار الأنوار» براى وداع با ائمّه صلوات اللَّه ‏عليهم نقل نموده است:

اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يا سادَةَ الْمُؤْمِنينَ، وَأَئِمَّةَ الْمُتَّقينَ، وَأَعْلامَ الْمُهْتَدينَ، وَوَرَثَةَ النَّبِيّينَ، وَسُلالَةَ الْمُرْسَلينَ، وَقُدْوَةَ الصَّالِحينَ، وَحُجَجَ اللَّهِ عَلَى ‏الْعالَمينَ.

   قَدْ انَ لَكُمْ مِنِّي الْوِداعُ، وَحانَ التَّعْجيلُ لَهُ وَالْإِسْراعُ، لا مِنْ سَئِمٍ لَكُمْ، وَلا مَلَلٍ لِلْمَقامِ عِنْدَكُمْ، لكِنْ لِأَسْبابٍ مانِعَةٌ، وَمُلِمَّاتٍ عَنِ الْإِقامَةِ دافِعَةٌ، يَتَّضِحُ لَهَا الْإِعْتِذارُ، وَيَتَعَذَّرُ مَعَهَا اللُّبْثُ وَالْقَرارُ.

   فَأَسْتَوْدِعُكُمُ اللَّهَ، وَأَسْأَلُهُ بِكُمْ رِضاهُ، وِداعَ عازِمٍ عَلَى الْعَوْدِ إِلَيْكُمْ، مُتَأَسِّفٍ لِتَعَذُّرِ الْمَقامِ لَدَيْكُمْ، وَكَيْفَ لايَتَأَسَّفُ عَلى فِراقِ مَشاهِدِكُمُ‏ الشَّريفَةِ الْمُعَظَّمَةِ، وَبُقاعِ قُبُورِكُمُ الْمُبارَكَةِ الْمُكَرَّمَةِ، وَفيها يُسْتَجابُ‏ الدُّعآءُ، وَيُصْرَفُ السُّوءُ وَالْبَلاءُ، وَيُمْحِى الشَّقآءُ، وَيَشْفِى الدَّآءُ، وَبِكُمْ ‏يُؤْمَنُ الْعَذابُ، وَتُهَوَّنُ الصِّعابُ، وَيُنْجَحُ الطُّلّابُ، وَيُرْجَحُ الثَّوابُ.

   وَبِكُمْ تَتِمُّ النِّعْمَةُ، وَتَعُمُّ الرَّحْمَةُ، وَتَنْدَفِعُ النِّقْمَةُ، وَتَنْكَشِفُ الْغُمَّةُ، وَتُقْبَلُ التَّوْبَةُ، وَغُفِرَ الْحَوْبَةُ، وَتَزْكُو الْأَعْمالُ، وَتَنالُ الْامالُ، وَيَتَحَقَّقُ ‏الرَّجآءُ، وَتَبْلُغُ السَّرَّآءُ، وَتُدْفَعُ الضَّرَّآءُ، وَتُهْدَي الْارآءُ، وَتَرْشُدُ الْأَهْوآءُ، وَتَحْصُلُ السِّيادَةُ، وَتَكْمِلُ السَّعادَةُ، وَيَقْبَلُ الْإيمانُ، وَيَدْرُكُ ‏الْأَمانُ، وَتَدْخُلُ الْجِنانُ، وَعَنْكُمْ يُسْأَلُ الْإِنْسُ وَالْجانُّ.

   فَوا أَسَفا لِمُفارِقَةِ جَنابِكُمْ، وَوا شَوْقاهُ إِلى تَقْبيلِ أَعْتابِكُمْ، وَالْوُلُوجِ ‏بِإِذْنِكُمْ لِأَبْوابِكُمْ، وَتَعْفيرِ الْخَدِّ عَلى أَريجِ تُرابِكُمْ، وَاللِّياذِ بِعَرَصاتِكُمْ، وَمَحآلِّ أَبْدانِكُمْ وَأَشْخاصِكُمْ، اَلْمَحْفُوفَةِ بِالْمَلآئِكَةِ الْكِرامِ، وَالْمَتْحُوفَةِ مِنَ اللَّهِ بِالرَّحْمَةِ وَالسَّلامِ، وَدَدْتُ أَنْ كُنْتُ لَها سادِناً، وَفي ‏جَوارِها قاطِناً، لايَزْعَجُني عَنْهَا الرَّحيلُ، وَلايَفُوتُني بِهَا الْمُقيلُ، لِيَكْثُرَ بِها إِلْمامي، وَاسْتِلامي لَها وَسَلامي.

   فَأَسْأَلُ اللَّهَ الَّذي هَداني لِمَعْرِفَتِكُمْ، وَأَكْرَمَني بِمَحَبَّتِكُمْ، وَتَعَبَّدَني ‏بِوِلايَتِكُمْ، وَنَدَبَني إِلى زِيارَتِكُمْ، اَلْعَوْدَ ما أَبْقاني إِلى حَضْرَتِكُمْ، وَالْبِشارةَ إِذا تَوَفَّاني بِمُرافَقَتِكُمْ، وَالْحَشْرَ في زُمْرَتِكُمْ، وَالدُّخُولَ في‏ شَفاعَتِكُمْ.

   فَيا لَيْتَ شِعْري يا سادَتي كَيْفَ حالي في رَحْلَتي، أَمَغْفُورَةٌ ذُنُوبي، وَمَسْتُورَةٌ عُيُوبي، وَمَقْضِيَّةٌ حاجَتي، وَمُنْجَحَةٌ طَلِبَتي، فَذاكَ الَّذي ‏أَمَّلْتُهُ، وَفي كَرَمِكُمْ تَوَسَّمْتُهُ، فَما أَسْعَدَني بِكُمْ، وَأَعْظَمَ فَوْزي بِحُبِّكُمْ، أَمْ راحِلٌ بِوِزْري، مُثْقِلٌ بِهِ ظَهْري، مَحْجُوباً دُعآئي، خآئِباً رَجآئي. فَياشَقْوَتاهُ إِنْ كانَتْ هذِهِ حالي، وَيا خَيْبَةُ امالي، يَأْبي ذلِكَ بِرَّكُمْ‏ وَ إِحْسانَكُمْ، وَجَميلَ وَعْدِكُمْ لِزآئِرِكُمْ وَضَمانِكُمْ، وَتَأْبي مَكارِمَ ‏أَخْلاقِكُمْ، وَطَهارَةَ شِيَمِكُمْ وَأَعْراقِكُمْ، وَكَرَمِكُمْ عَلى رَبِّكُمْ، وَعِنايَتِكُمْ بِزآئِرِكُمْ وَمُحِبِّكُمْ، أَنْ يُرَدَّ سُؤالُهُ، أَوْ يُخَيَّبَ لَدَيْهِ امالُهُ، وَيَأْبَي اللَّهُ إِلّا تَصْديقَ وَعْدِكُمْ، وَتَحْقيقَ الرَّجآءِ بِقَصْدِكُمْ، إِسْعافاً وَإِكْراماً لِقاصِدِكُمْ، وَإِتْحافاً بِالْخَيْراتِ لِزآئِرِكُمْ، وَكَذلِكَ الظَّنُّ بِكُمْ، وَالْمَرْجُوُّ مِنْ فَضْلِهِ لِشيعَتِكُمْ.

   وَاُشْهِدُ اللَّهَ وَأَعْهَدُ عَلَيْهِ، وَاُشْهِدُكُمْ أَنّي عَلى ما عاهَدْتُهُ عَلَيْهِ مِنَ ‏الْإِقْرارِ بِوِلايَتِكُمْ، وَالْإِعْتِقادِ لِفَرْضِ طاعَتِكُمْ، وَالْإِعْتِرافِ بِفَضْلِكُمْ، وَالْقِيامِ بِنَصْرِكُمْ، وَالتَّقَرُّبِ إِلَى اللَّهِ بِحُبِّكُمْ، وَالطَّاعَةِ لَهُ بِالْكَوْنِ مَعَكُمْ، وَهذِهِ يَدي عَلى ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ مِنَ الْوَفآءِ بِعَهْدِكُمْ، وَالْبَيْعَةِ الْواجِبَةِ لَكُمْ، لا أَبْغي بِذلِكَ بَدَلًا، وَلا اُريدَ عَنْهُ تَحْويلًا.

   وَأَشْهَدُ أَنَّ ذلِكَ مِنَ اللَّهِ أَمْرٌ عازِمٌ وَحَتْمٌ عَلَى الْاُمَّةِ لازِمٌ، لا حُجَّةَ لِمَنْ ‏جَهِلَهُ، وَلا عُذْرَ لِمَنْ أَهْمَلَهُ، أَدينُ اللَّهَ بِذلِكَ فِي السِّرِّ وَالْإِعْلانِ، وَالذِّكْرِ وَالنِّسْيانِ، وَفِي الْمَماتِ وَالْمَحْيا وَالْاخِرَةِ وَالْاُولى، وَعَلى بُعْدِ الدَّارِ، وَقُرْبِ الْمَزارِ.

   أَللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَالِ مُحَمَّدٍ، وَثَبِّتْني عَلى ذلِكَ حَتَّى أَلْقاكَ، وَوَفِّقْني لِطاعَتِكَ وَرِضاكَ، وَانْفَعْني بِما عَلَّمْتَني، وَزِدْني مِنَ الْخَيْرِ ما أَلْهَمْتَني، وَلاتُزِغْ قَلْبي بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَني، فَلَكَ الْحَمْدُ عَلى ما أَوْلَيْتَني.

   فَأَسْأَلُكَ يا مَنْ لاتُحْصى نِعَمُهُ، وَلايُوازي كَرَمُهُ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلى مُحَمَّدٍ وَالِ مُحَمَّدٍ، وَلاتَجْعَلْهُ اخِرَ الْعَهْدِ مِنّي لِزِيارَةِ أَوْلِيآئِكَ، وَالْإِلْمامِ ‏بِمَشاهِدِ حُجَجِكَ وَأَصْفِيآئِكَ.

   وَأَلْهِمْني بِها شُكْرَ الائِكَ، وَالْإِلْحاحَ بِمَسْأَلَتِكَ وَدُعآئِكَ، وَاسْتَجِبْ ‏لي ما دَعَوْتُكَ، وَأَعْطِني بِفَضْلِكَ كُلَّ ما سَأَلْتُكَ، وَاغْفِرْ لي مَغْفِرَةً وازِعَةً.

   وَارْحَمْني بِجُودِكَ رَحْمَةً واسِعَةً يُؤْمِنُني بِها مِنْ سَخَطِكَ وَالنَّارِ، وَتُسْكِنُني بِفَضْلِكَ بِها دارَ الْقَرارِ مَعَ الْأَئِمَّةِ الْأَطْهارِ، وَشيعَةِ الِ مُحَمَّدِنِ‏ الْأَبْرارِ.

   وَاجْعَلْني مِمَّنْ يَسَّرْتَ حِسابَهُ، وَأَحْسَنْتَ إِلَيْكَ مَابَهُ، وَمَحَوْتَ‏ سَيِّئاتِهِ، وَضاعَفْتَ حَسَناتِهِ، وَحَشَرْتَهُ في زُمْرَةِ مُحَمَّدٍ وَالِ مُحَمَّدِنِ‏ الطَّاهِرينَ، صَلَواتُكَ عَلَيْهِمْ أَجْمَعينَ، وَاغْفِرْ لِوالِدَيَّ وَلِلْمُؤْمِنينَ ‏بِرَحْمَتِكَ يا أَرْحَمَ الرَّاحِمينَ.(6)

سلام بر شما اى سروران اهل ايمان، و پيشوايان اهل تقوا، و نشانه‏ ها براى راه‏ يافتگان، و وارثان پيامبران، و فرزندان رسولان، و مقتداى صالحان، و حجّت‏هاى الهى بر جهانيان، اينك هنگام وداع من با شما و شتاب و سرعت براى آن فرا رسيده، البته نه بخاطر اينكه از ديدار شما خسته شده و از ماندن نزد شما افسرده و ملول گشته باشم، بلكه بخاطر جهاتى كه مانعند و حوادثى كه مرا از ماندن باز مى ‏دارد، عذرآوردن آن را آشكار مى ‏كند، و توقّف و درنگ را براى من ناممكن و دشوار مى‏ سازد، لذا شما را به خدا سپرده، و به واسطه شما رضايت او را مسألت مى ‏نمايم، (وداع مى ‏كنم) وداعى كسى كه تصميم به بازگشت به سوى شما را دارد، و‏به خاطر ناممكن بودن ماندن نزد شما اندوهگين است و چگونه تأسّف نخورد و اندوهگين نباشد بر جدائى از جايگاه شريف و باعظمت حضور نورانى شما و بارگاه مبارك و گرامى و ارزشمند شما، در حالى‏ كه در آن دعا مستجاب و بد و بلا دور مى ‏گردد، و سختى و بدبختى از بين مى ‏رود، و دردها درمان مى‏ شود، و به واسطه شما از عذاب ايمنى مى‏ يابند، و دشوارى‏ها آسان، و جويندگان كامياب مى ‏شوند، و به ثواب و پاداش بيشتر الهى مى ‏رسند، و به سبب شما نعمت تمام، رحمت فراگير، عقوبت و بلا دور، غم و غصّه برطرف، توبه پذيرفته، گناه آمرزيده، اعمال پاكيزه، آرزوها برآورده گردد، اميد تحقّق يافته و به شادمانى رسد، و ضرر و زيان دفع، آراء هدايت و خواسته‏ ها رشد پيدا كند، و سرورى حاصل، سعادت كامل، ايمان قبول و آرامش و اطمينان يابد و داخل بهشت شود، و در مورد شما و ولايت شما است كه از هر انسان و جنّى سئوال شوند. چه قدر اندوه و تأسّف مى‏ خورم بخاطر جدائى از آستان شما، و چه قدر شوق و اشتياق دارم به بوسيدن درگاه شما، و وارد شدن به بارگاهتان با اجازه شما، و ماليدن صورت را بر خاك خوشبوى شما، و پناه ‏آوردن به صحن و سرا و محلّ فرود آمدن جسم پاك و پيكر شريف شما، كه فرشتگان بزرگوار اطراف آن گرد آمده، و رحمت و سلام خداوند گرداگرد آن را فراگرفته است، دوست داشتم كه دربان اين آستان بودم، و در جوار آن ساكن مى‏ شدم، بانگ رحيل و كوچ كردن مرا از آن دور نمى‏ گرداند و با آن خوابگاه از دستم نمى ‏رفت، تا ديدار من زيادتر و و استلام سنگهاى حرمش كه برايم بهتر از حجرالأسود است بيشتر و سلام و درودم فراوانتر مى‏ گرديد، اكنون از خداوندى كه مرا به معرفت شما هدايت كرد و با دوستى شما گرامى داشت و به ولايت شما پايبند نمود و به زيارت شما فراخواند، (مى‏ خواهم) تا مادامى كه زنده ‏ام به حضور شما بازگرداند، و چون جانم را گرفت به همراهى با شما و محشور شدن در زمره شما، و داخل شدن‏ در شفاعت شما مژده‏ام دهد. اكنون كه در حال رفتن و كوچ كردنم كاش مى ‏دانستم حالم چگونه است؟ آيا گناهانم آمرزيده شده؟ عيوبم پرده ‏پوشى شده؟ حاجتم برآورده و خواسته ‏ام روا‏ گرديده است؟ كه اين آرزوى من است، و درباره كرم و بزرگوارى شما چنين گمانى دارم، پس چه سعادتمندم به وسيله شما، و چه كامياب و پيروزم با داشتن دوستى و محبّت شما، يا اينكه با بار گرانى از گناه كه پشتم را سنگين كرده، بدون اينكه دعايم مستجاب شده باشد و به اميدم رسيده باشم باز مى‏ گردم، كه اگر حالم چنين است واى بر من و بدبختى من‏ و واى بر آرزوهاى برآورده‏ نشده ‏ام، ولى لطف و احسان شما و نويدها و ضمانت‏هائى كه نسبت به زائرانتان نموده ‏ايد چنين چيزى را نمى ‏پذيرد، و اخلاق كريمانه و خلق و خوى پاكيزه و سيره محبّت‏ آميز شما از چنين رفتارى به دور است، و كرامت شما نزد پروردگار و عنايتى كه به زائر و دوستدار خود داريد باعث مى‏ شود كه درخواست او رد نشود يا محروم نسبت به آرزوهايش نگردد، و خداوند نمى ‏پسندد مگر آنكه‏ وعده شما را به آنكه قصد و آهنگ شما نموده راست گرداند و اميدش را برآورد، بخاطر گرامى ‏داشتن و روى‏ آوردن به آنكه به شما روى آورده، و هديه دادن خيرات به زائرتان، و گمان ما به شما چنين است و اميدى كه از فضل و احسان شما نسبت به شيعيانتان مى‏رود اينگونه است. و خدا را گواه مى‏ گيرم و بر آن با خدا پيمان مى ‏بندم، و (نيز) شما را گواه مى‏ گيرم كه من بر آن عهدى كه با شما بسته ‏ام در مورد «اقرار به ولايت شما، و معتقد بودن به وجوب اطاعت شما، و اعتراف به فضل و برترى شما و يارى كردن شما و به خدا تقرّب جستن به دوستى شما، و اطاعت فرمان او با بودن با شما» هستم. و اين تعهّد من است نسبت به آنچه خداوند فرمان داده است از وفا نمودن به عهد و پيمان با شما و بيعتى كه واجب است براى شما، با وجود آن چيزى كه و جايگزين آن نمى ‏جويم و هرگز نمى ‏خواهم از آن دگرگون گردم. و گواهى مى‏ دهم كه آن از طرف خداوند امرى است تصميم گرفته ‏شده‏ و حتمى و بر امّت لازم گشته است، كسى كه نسبت به آن جاهل باشد حجّتى ندارد، و كسى كه نسبت به آن سستى و بى‏ پروائى نمايد عذرى نخواهد داشت، من به آن در پنهان و آشكار و در حال توجّه و فراموشى، و مرگ و زندگى و در دنيا و آخرت، و دورى از منزلگاه‏ و نزديكى زيارتگاه معتقدم. خداوندا؛ بر محمّد و آل محمّد درود فرست و مرا بر اين امر تا هنگام ديدارت ثابت بدار، و براى فرمانبردارى و جلب رضايت و خشنودى ‏ات موفّق فرما، و به آنچه‏ مرا آموخته ‏اى بهره ‏مند ساز، و به آنچه از خير و خوبى الهام نموده ‏اى بيفزا، و قلبم را پس از آنكه هدايت نموده ‏اى منحرف مگردان، تو سزاوار سپاس و ستايشى بر آنچه عنايت فرموده‏ اى. از تو مى خواهم اى آنكه نعمت‏هايش بى ‏شمار، و كرمش نامتناهى است، كه بر محمّد و آل محمّد درود فرستى، و اين ديدار را آخرين ديدار من براى زيارت اوليائت و عتبه‏ بوسى بارگاه حجّت‏ها و برگزيدگانت قرار ندهى، و به بركت اين زيارت شكر الطاف و عناياتت و اصرار ورزيدن در دعا و درخواست گدائى از خودت را به من الهام فرما، و آنچه دعا كردم برايم مستجاب نما، و به فضل و احسانت‏ آنچه درخواست نموده عطا كن، و مرا بيامرز آمرزشى كه بازدارنده از گناه باشد، و به جود و كرمت به من رحم كن رحمتى كه گسترده و فراگير باشد و با آن مرا از خشم و غضبت و آتش دوزخت ايمن دارى، و به لطف خويش در سراى جاودانى در جوار ائمّه طاهرين و شيعيان اهل بيت نيكوكار پيامبر ساكن گردانى. و مرا قرار بده از كسانى كه حسابش را آسان مى‏ گيرى، و بازگشتش را به سوى خودت نيكو مى‏ گردانى و گناهانش رانابود و خوبيهايش را دوچندان مى ‏نمائى و در زمره محمّد آل پاك او - كه درود تو بر همه آنان باد - محشور مى ‏فرمائى، و بيامرز پدر و مادرم و همه مؤمنان را به رحمت بى ‏كرانت اى مهربانترين مهربانان.

---

6) بحار الأنوار: 204/102.