(4)

مناظرۀ مرحوم شیخ مفید قدّس سرّه

با فاضل کتبی

   از مناظرات مرحوم شيخ مفيد بحثى است كه ميان او فاضل كتبى واقع شده است. فاضل كتبى از مرحوم شيخ مفيد پرسيد: دليل شما بر بطلان خلافت ابى ‏بكر چيست؟

   شيخ مفيد فرمود: ما در اين باره دليلِ بسيار داريم، امّا آنچه كه به فهم تو نزديك باشد بيان مى‏ كنم و آن اين است كه امّت اجماع كرده ‏اند براين كه امام محتاج به امام ديگر نيست و اجماع واقع شده بر اين كه ابوبكر بر بالاى منبر گفت:

   من امام شما شده‏ ام و حال اين كه بهتر از شما نيستم. اگر در كارى و گفتارى درست عمل نمودم از من پيروى كنيد و اگر انحراف و كجى ازمن ظاهر شد مرا راست سازيد(1).

   و نتيجه كلام او اعتراف به نياز داشتن او به مردم مى‏ باشد. و بر شخص عاقل پوشيده نيست كه هر كه محتاج به رعيّت خود باشد به سوى‏ امام بيشتر احتياج خواهد داشت. و هر گاه احتياج ابوبكر به امام ثابت شد، امامت او باطل است.

   كتبى از اين سخن مبهوت شد. يك از حضّار مجلس كه معتزلى مذهب بود در مقام نقض برآمد و گفت: امّت اجماع نمودند بر اين كه ‏قاضى محتاج به قاضى ديگر نيست و امير محتاج به امر ديگر نمى‏ شود، و بنا بر اصل شما، بايد قضاة و فرماندهان نيز معصوم از خطا باشند، يا از متابعت اجماع بيرون بايد رفت.

   شيخ مفید در جواب فرمودند: سكوت سائل اوّل بهتر از اين سخن بوده و گمان نمى‏ كردم كه خطأ اين سخن بر تو پوشيده‏ باشد؛ زيرا كه اجماع در اين مسأله برخلاف آن است كه تو گمان نموده ‏اى! مگر اين كه مراد تو از قاضى و امير، نفس امام باشد كه اين چنين ‏قاضى و امير محتاج به قاضى و امير ديگر نيست، بلكه به قوّت و عصمت و كمال خود از ايشان بى‏ نيازم.(2)

---

(1) بحار الأنوار: 412/10 و 280/49.

(2) قصص العلماء: 400.

 

منبع: نوشته های چاپ نشدۀ شخصی صفحۀ 57