(2)

علّت شهادت امام حسن‏ عليه السلام

اكثر مآخذ اعم از شيعه و سنّى و مورّخين علّت شهادت امام حسن ‏عليه السلام را زهرى مى ‏دانند كه جعده بنت الأشعث همسر امام حسن ‏عليه السلام به وى خوراند(102).

روايت مى‏ شود كه معاويه، همسر امام حسن ‏عليه السلام را با وعده مقدار زيادى پول و ازدواج ‏با پسرش يزيد اغوا كرد و او را به مسموم كردن حسن واداشت.

پس از اينكه جعده وظيفه خود را به انجام رساند معاويه وعده پرداخت پول به او وفا كرد ولى از ازدواج او با يزيد سرباز زد و به كنايه گفت كه من براى زندگى پسرم ‏ارزش قائلم(103).

شواهد كامل تاريخى نشان مى ‏دهد كه معاويه به آرزوى انتصاب فرزندش به ‏جانشينى خود كه بلافاصله پس از شهادت امام حسن‏ عليه السلام صورت گرفت، رسيد.

   اين واقعه همراه با مدارك ديگر موجود در مآخذ، اين حقيقت را روشن ‏مى ‏كند كه معاويه احتمالاً محرّك مسموم ساختن حسن ‏عليه السلام بوده است گرچه اين ‏احتمال به وضوح تثبيت نمى‏ شود با وجود اين، در اين واقعيّت كه علّت شهادت امام حسن‏ عليه السلام زهرى بوده است كه توسّط همسرش جعده ترتيب يافته بود، به عنوان يك‏ حقيقت تاريخى، جاى هيچگونه شكّى باقى نمى‏ گذارد. بنا به گفته خود امام حسن‏ عليه السلام، اين سوّمين بارى است كه وى با زهر مسموم مى ‏شد و كشندگى آن در اين مرتبه به ‏ثبوت رسيد. مآخذ هم ‏چنين نقل مى‏ كنند كه با دريافت خبر شهادت امام حسن ‏عليه السلام معاويه ‏ديگر نتوانست احساسات دلنشين و تسكين ‏آميز و حتّى شادى ‏بخش خود را پنهان‏ كند و يادآورى‏هاى طعنه ‏آميزى به ابن عبّاس نمود(104).

حقيقت ديگرى كه همه مآخذ به اتّفاق آن را ثبت مى ‏كنند اين است كه بلافاصله ‏پس از شهادت امام حسن ‏عليه السلام معاويه ابتكار عمل را در انتصاب فرزندش يزيد، به عنوان‏ جانشين خود(105)، همچنانكه در زير خواهيم ديد، به دست گرفت.

در حالى كه معاويه شهادت امام حسن ‏عليه السلام را براى پيشبرد نقشه‏ هاى خود به منظور انتصاب يزيد به خلافت مهم مى‏ دانست، شيعيان كوفه، دعوت ديگرى را براى ‏بازگرداندن خلافت به خاندان على‏ عليه السلام شروع مى‏ كردند.

به مجرّدى كه شيعيان كوفه خبر شهادت امام حسن ‏عليه السلام را شنيدند، جلسه ‏اى در خانه‏ سليمان بن صرد الخزاعى تشكيل دادند و نامه ‏اى طولانى به امام حسين ‏عليه السلام نوشتند و درآن نامه پس از ابراز همدردى و تسليت به خاطر شهادت «پسر وصىّ، پسر دختر پيامبر ونشان هدايت»، از امام حسين‏ عليه السلام دعوت كردند تا عليه معاويه قيام كند و او را مطمئن ‏ساختند كه براى جانبازى در راهش آماده ‏اند.(106)

---

102) مروج الذهب: 426/2 به بعد، مقاتل: 73 به بعد، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد: 10/16 به بعد، استيعاب:389/1 به بعد، اسد الغابة: 14/2، يعقوبى: 225/2، وفيات ابن خلكان: 66/2.

103) مروج الذهب: 427/2، مقاتل: 73، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد: 11/16.

104) اخبار دينورى: 222، تاريخ يعقوبى: 225/2، عقد: 361/4.

105) ابن اعثم: 206/4 و 224 به بعد، مقاتل: 73، يعقوبى: 228/2، استيعاب: 391/1.

106) تشيّع در مسير تاريخ: 189.

 

منبع: معاویه ج ... ص ...