(1)

 شكست مروان دوّم آخرين خليفه اموى

   مروان دوّم خليفه عبّاسى از حران وارد جنگ شد. او با سپاهى از اعضاى ‏بين ‏النهرين و شام به قصد رويارويى با سپاه عبّاسى حركت كرد امّا در ژانويه 750 م درنبرد موسوم به «زاب اكبر» از شبعه ‏هاى دجله در ساحل چپ آن، مروان شكست ‏خورد و سپاهش سركوب و تار و مار شد. راهى جز فرار براى او نمانده بود و سپاه ‏عبّاسى با شدّت تمام او را تعقيب مى‏ كرد. او از راه شام به جنوب رفت ولى در آنجا پناهگاهى نيافت و سرانجام به مصر گريخت. در پشت سر او، شهرهاى شام يكى پس ‏از ديگرى در برابر عباسيان از در اطاعت و تسليم درمى ‏آمدند، تنها شهر دمشق‏ مقاومت زيادى از خود نشان مى ‏داد. وقتى اين شهر در آوريل 750 م به دست عبّاسيان ‏افتاد، عبداللَّه بن على برادرش صالح را همراه با ابوعون و سپاه كوچكى به مصر گسيل ‏داشت تا مروان را رديابى و دستگير كنند. در بوصير در مصر، مروان به همراه شمار اندكى از بازماندگان سپاهش، دستگير و به قتل رسيدند و سر او را به نزد ابوالعباس ‏فرستادند. اين واقعه در اوت 750 م روى داد.

   اكنون مقدّر بود كه پيروزى و ظفرمندى عبّاسيان رقم بخورد. هبيره در واسط چون شنيد مروان به قتل رسيده است، با شرايط خاصّى از در سازش درآمد امّا شروطوى مورد بى ‏توجّهى عبّاسيان قرار گرفت. عباسيان او و مضرى‏ها را از دم تيغ ‏گذرانيدند. در شام هم به قبور اعضاى سرشناس اموى به جز عمر دوّم، دستبرد زدند؛ به ويژه تيغ زهرآگين خود را به آثار بازمانده هشام نشان دادند.

   امويان را در جاهاى مختلف محاصره و در بند مى‏كشيدند و آن‏ها را به قتل‏ مى‏ رساندند. تنها مخفى ‏شدگان مى ‏توانستند از تيغ كين آنان جان سالم به در ببرند. تنها بازمانده اموى، نواده هشام بود كه در نهايت راهى اسپانيا (اندلس) شد و در آنجا طرفدارانى پيدا كرد. همو سلسله اموى اندلس را تأسيس كرد كه تا قرن يازدهم ‏ميلادى برقرار ماند. با اين همه در شام در شرق، دوره نخستين سلسله حكومت ‏گر اسلامى در تاريخ اسلام به سر آمده بود.(765)

---

765) امويان؛ نخستين دودمان حكومت‏گر در اسلام: 139.

 

منبع: معاویه ج ... ص ...