امام صادق علیه السلام : اگر من زمان او (حضرت مهدی علیه السلام ) را درک کنم ، در تمام زندگی و حیاتم به او خدمت می کنم.
(4) نابرابرى‏ هاى اجتماعى و نارضايتى‏ ها عامل مهمّ سقوط دولت بود

(4)

نابرابرى‏ هاى اجتماعى و نارضايتى‏ ها

عامل مهمّ سقوط دولت بود

   اشرافيّت قبيله ‏اى عرب دوران بنى ‏اميّه، اينك جاى خود را به طبقه حكمرانانى ‏سپرده بود كه از بازرگانان، زمين ‏داران، مردان نظامى - ادارى، رؤساى دينى و دانشمندان تشكيل شده بود. اين اشرافيّت جديد در افريقيّه، در كنار اشرافيّت ‏قبيله ‏اى در حاكميّت اغالبه وجود داشت و حكومت در اختيار اشراف «بنى ‏تميم» بود.در اين عرصه جديد با اجتماع و اقتصاد پيچيده ‏اش، اختلاف و تضادّ منافع جديدى ‏نمايان شد.

   به بيان ديگر، شهر اينك مرز كاملاً مشخّص و متمايزى از مناطق روستايى ‏يافته بود و منافع كشاورزان بى ‏زمين و قبايل بدوى از منافع طبقات بالاى اجتماع، كه ‏از املاك و كسب و كار خويش درآمدهاى چشمگيرى به دست مى آوردند، متمايز شده بود و طبيعتاً توده‏ هاى محروم و قبايل بدوى و دور از شهرها،(1038) به نهضت‏ هايى‏ كه مخالف با نظام موجود بودند، گرايش پيدا مى‏ كردند.

   در واقع شورش‏هاى مختلفى در نقاط متعدّد درگرفت و در همان حال، با به‏ صحنه آمدن سلسله‏ هاى مختلف از جلمه در مغرب، زنگ فروپاشى زودرس سياسى دستگاه خلافت به صدا درآمد و بيشترين سهم را براى اين ناراضيان، اعمّ از بربر وغير بربر، در اين زمينه فرقه ‏هاى شيعى به خصوص اسماعيليّه بر عهده داشتند. پيام‏ نهضت فاطميان در دوران قيام، بر انتظار رجعت قريب الوقوع امام قائم، همراه بابرقرارى حكومت عدل در جهان متّكى بود(1039) و براى مردم محرومى كه از اصل وبنيادهاى مختلفى بودند، پيامى اميدواركننده به شمار مى‏ آمد.

   بنابراين، همين ‏كه دعوت اسماعيلى در افريقيّه، بر اثر كوشش ابوعبداللَّه شيعى ‏به حدّ كافى سر و سامان گرفت، عدّه زيادى از اين محرومان به طرف قيام فاطميان‏ جذب شدند.(1040)

   به بيان كوتاه، نهضت فاطمى در افريقيّه از همان آغاز توجّه خاصّى به ‏نارضايتى‏ ها و نابرابرى‏هاى اجتماعى مبذول داشت و از اين بابت، خصلت يك ‏جنبش اجتماعى معترض به وضع موجود را پيدا كرد و تهديدى جدّى براى توسعه‏ نظام عبّاسيان و اغلبيان به شمار آمد.(1041)


1038) ر.ك: قاضى نعمان: پيشين: ص 65 - 64؛ موسى لقبال: پيشين: ص 243 - 244.

1039) ادريس عماد الدين قرشى: پيشين: 15 - 11/5؛ قاضى نعمان: پيشين: ص 33 - 32؛ الدوادارى: پيشين: 52 - 51/6و 114 - 112.

1040) ر.ك: قاضى نعمان: پيشين: 73.

1041) زمينه‏ هاى پيدايش خلافت فاطميان: 123.

 

منبع: معاویه ج ... ص ...

 

بازدید : 1843
بازديد امروز : 14668
بازديد ديروز : 19024
بازديد کل : 127578078
بازديد کل : 88861058