(4)
نابرابرى هاى اجتماعى و نارضايتى ها
عامل مهمّ سقوط دولت بود
اشرافيّت قبيله اى عرب دوران بنى اميّه، اينك جاى خود را به طبقه حكمرانانى سپرده بود كه از بازرگانان، زمين داران، مردان نظامى - ادارى، رؤساى دينى و دانشمندان تشكيل شده بود. اين اشرافيّت جديد در افريقيّه، در كنار اشرافيّت قبيله اى در حاكميّت اغالبه وجود داشت و حكومت در اختيار اشراف «بنى تميم» بود.در اين عرصه جديد با اجتماع و اقتصاد پيچيده اش، اختلاف و تضادّ منافع جديدى نمايان شد.
به بيان ديگر، شهر اينك مرز كاملاً مشخّص و متمايزى از مناطق روستايى يافته بود و منافع كشاورزان بى زمين و قبايل بدوى از منافع طبقات بالاى اجتماع، كه از املاك و كسب و كار خويش درآمدهاى چشمگيرى به دست مى آوردند، متمايز شده بود و طبيعتاً توده هاى محروم و قبايل بدوى و دور از شهرها،(1038) به نهضت هايى كه مخالف با نظام موجود بودند، گرايش پيدا مى كردند.
در واقع شورشهاى مختلفى در نقاط متعدّد درگرفت و در همان حال، با به صحنه آمدن سلسله هاى مختلف از جلمه در مغرب، زنگ فروپاشى زودرس سياسى دستگاه خلافت به صدا درآمد و بيشترين سهم را براى اين ناراضيان، اعمّ از بربر وغير بربر، در اين زمينه فرقه هاى شيعى به خصوص اسماعيليّه بر عهده داشتند. پيام نهضت فاطميان در دوران قيام، بر انتظار رجعت قريب الوقوع امام قائم، همراه بابرقرارى حكومت عدل در جهان متّكى بود(1039) و براى مردم محرومى كه از اصل وبنيادهاى مختلفى بودند، پيامى اميدواركننده به شمار مى آمد.
بنابراين، همين كه دعوت اسماعيلى در افريقيّه، بر اثر كوشش ابوعبداللَّه شيعى به حدّ كافى سر و سامان گرفت، عدّه زيادى از اين محرومان به طرف قيام فاطميان جذب شدند.(1040)
به بيان كوتاه، نهضت فاطمى در افريقيّه از همان آغاز توجّه خاصّى به نارضايتى ها و نابرابرىهاى اجتماعى مبذول داشت و از اين بابت، خصلت يك جنبش اجتماعى معترض به وضع موجود را پيدا كرد و تهديدى جدّى براى توسعه نظام عبّاسيان و اغلبيان به شمار آمد.(1041)
1038) ر.ك: قاضى نعمان: پيشين: ص 65 - 64؛ موسى لقبال: پيشين: ص 243 - 244.
1039) ادريس عماد الدين قرشى: پيشين: 15 - 11/5؛ قاضى نعمان: پيشين: ص 33 - 32؛ الدوادارى: پيشين: 52 - 51/6و 114 - 112.
1040) ر.ك: قاضى نعمان: پيشين: 73.
1041) زمينه هاى پيدايش خلافت فاطميان: 123.
منبع: معاویه ج ... ص ...
بازديد امروز : 14668
بازديد ديروز : 19024
بازديد کل : 88861058
|