(3)

پاسخ به چند هزار سئوال

گروهى از شيعيان اطراف، از حضرت جواد عليه السلام اجازه خواستند كه‏ خدمت او برسند، امام عليه السلام به آنها اجازه فرمود، و آنها وارد شدند و در يك‏ مجلس از آن حضرت سى هزار مسأله پرسيدند و امام عليه السلام در حالى كه ده‏ساله بودند همه آنها را جواب مرحمت فرمودند .(1)

علاّمه مجلسى ‏رحمه الله در كتاب «بحار الأنوار» ذيل اين حديث شريف ‏مى ‏فرمايد :

ممكن است اشكال شود كه اگر سؤال و جواب هر مسأله ‏اى يك سطر يعنى پنجاه حرف باشد مدّت زمانى كه لازم دارد بيشتر از سه ختم قرآن است ، پس چگونه ممكن است كه در يك مجلس صورت گرفته باشد؟ واگر گفته شود، پاسخ امام عليه السلام در بيشتر اين مسائل مختصر به «بلى» و «نه» بوده يا به اعجاز در سريع ‏ترين وقت انجام شده در مورد سؤال چنين ‏چيزى ممكن نيست .

سپس گفته است كه از اين اشكال به چند گونه مى ‏شود پاسخ داد:

1 - اينكه گفته ‏اند: سى هزار ، اشاره به زيادى سؤال و جواب است، نه‏ اينكه واقعاً حساب كرده باشند ؛ زيرا شمردن اين گونه مسائل جدّاً بعيد است.

2 - ممكن است در اذهان اين گروه سؤال‏هاى زيادى به طور متحد بوده و هنگامى كه امام عليه السلام به يكى از آن سؤالها جواب مى‏ داد در واقع به‏ همه آنها جواب داده است.

3 - ممكن است امام عليه السلام كلمات كوتاه و مختصرى مى‏ فرموده ولى از آن ‏احكام بسيارى استنباط و استخراج مى كردند، و اين جواب پسنديده ‏اى ‏است.(2)

4 - مقصود از وحدت مجلس، وحدت نوعى باشد يعنى يك نوع ‏مجلس كه از نظر ترتيب و تنظيم و افراد يك شكل داشته است يا اينكه ‏مقصود اينست كه مجلس در يك محل مانند مِنى برگزار شده گر چه در روزهاى متعدد صورت گرفته باشد.

5 - ممكن است مبنى بر بسط دادن زمان بوده كه صوفيه قائلند يعنى ‏امام عليه السلام تصرف در زمان نموده و آن را بسط و توسعه داده است.

6 - اينكه اعجاز امام عليه السلام تنها در سرعت بخشيدن به پاسخ خود ايشان‏ نبوده بلكه در سرعت بخشيدن به كلام آن گروه هم اثر گذاشته است يا اينكه امام عليه السلام به ايشان جواب مى‏ داده است از روى علمى كه به باطن آنها داشته است پيش از آنكه ايشان سؤال خود را مطرح كنند.

7 - اين‏كه مقصود از سؤال ارائه نامه ‏ها و نوشته ‏هاى طولانى است كه به هم پيچيده بودند و امام عليه السلام جواب آن‏ها را به طور غير عادى در زير آنها مى ‏نوشتند . اينجا كلام علاّمه مجلسى ‏رحمه الله به پايان مى‏ رسد، خداوند مقام اورا برتر گرداند .(3)

مؤلّف ‏رحمه الله گويد : مجلسى رحمه الله كه اشكال را مطرح كرده و به وجوه هفتگانه ‏فوق جواب داده، مسأله را در موردى فرض كرده است كه هر سؤال وجواب يك سطر باشد، ولى مى ‏دانيم كه بسيارى از سؤالها و جواب‏ها بيشتر از نيم سطر بلكه بيست حرف نيست ، مثل اينكه سؤال شود «قاف» چيست؟ جواب دهد: كوهى است كه به دنيا احاطه دارد، و سوأال شود«صاد» چيست؟ جواب دهد: چشمه‏ اى در زير عرش است، و سؤال شود «اسم» چيست؟ جواب دهد: صفتى است كه بيان موصوف مى كند.

سؤال شود : آيا مسح كردن بر روى كفش جايز است؟ جواب دهد: نه.سؤال شود : چند تكبير در نماز ميّت بايد گفت؟ جواب دهد: پنج تكبير.

سؤال شود آيا قرائت در نماز واجب است؟ جواب دهد: بلى، و مانند اينگونه سؤالات كه فراوان است. و اگر چنين باشد تمام سؤالها و جواب ‏ها مدت زمانى كه لازم دارد بيش از يك ختم قرآن نمى‏ شود و تجربه شده ‏است كه هر جزء قرآن وقتى به آرامى خوانده شود بيست دقيقه بيشتر طول‏ نمى‏ كشد و در اين صورت يك ختم قرآن در مدت ده ساعت ممكن است ‏انجام شود، پس نيازى به اين همه زحمت نيست كه براى دفع اشكال ‏پاسخ ‏هاى گوناگون فراهم كنيم .

و از اين هم كه چشم‏ پوشى كنيم باب اعجاز توسعه دارد و امام عليه السلام به ‏نيروى اعجاز و قدرتى كه خدا در اختيار او قرار داده است اين گونه اعمال‏ را به راحتى انجام مى ‏دهد، و اين اشكالات در برابر اعجاز مقاومت وپايدارى نخواهند داشت.

 

---

(1) الكافى : 496/1 ح7، كشف الغمّة: 364/2، مناقب ابن شهراشوب: 384/4، بحار الأنوار : 93/50 ذيل ح 6 .

(2) مانند آنچه امام صادق عليه السلام به عبد الأعلى فرمود ؛ هنگامى كه از آن حضرت درباره وضو سئوال كرد درصورتى كه بر روى انگشت زخمى باشد و آن را بسته باشند .

امام عليه السلام فرمود : جواب اين مورد و امثال آن از كتاب خداوند فهميده مى‏شود كه فرموده است : «ما جَعَلَ عَلَيْكُم‏ في الدينِ مِنْ حَرَج» يعنى در دين ، حرج و سختى و به زحمت افتادن قرار داده نشده است ، سپس فرمود : بر روى همان ، دست خود را بكش .

(3) بحار الأنوار : 93/50 ذيل ح 6 .

 

منبع: قطره اي از درياي فضائل اهل بيت عليهم السلام ج 1 ص 649