(1)

سفر حضرت امام رضا علیه السلام از مدینه به مرو

مرحوم محدّث قمى فرموده است: اگرچه به حسب ظاهر مأمون در تعظيم وتو قير حضرت امام رضا عليه السلام مى ‏كوشيد و احترام آن جناب را فروگذار نمى‏ كرد، امّا در باطن به طور شيطنت و نفاق با آن حضرت دشمنى مى ‏كرد و به حكم آيه شريفه «هُمُ ‏الْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُمْ» دشمن واقعى بلكه سخت‏ ترين دشمنان او بود كه به حسب ظاهر به ‏طريق محبّت و دوستى و خوش ‏زبانى با آن حضرت رفتار مى ‏نمود امّا در باطن مثل ‏مار  و افعى آنجناب را مى ‏گزيد و پيوسته كاسه ‏هاى زهر به كام آن بزرگوار مى ‏رسانيد، مثَل معروف است «شيطان الفقهاء فقيه الشياطين».

   لاجرم از زمانى كه آن حضرت وليعهد شد، اوّل مصيبت و اذيّت و صدمات آن ‏حضرت شد، و در همان روزى كه با آن حضرت بيعت كردند يكى از خواصّ آن‏ حضرت گفت: من در خدمت آنجناب بودم و به جهت ظاهر شدن فضل آن حضرت ‏مستبشر و خوشحال بودم، آن حضرت مرا به نزد خود طلبيد و آهسته به من فرمود:

به اين امر خوشحال مباش چه اين كار به اتمام نخواهد رسيد و به اين حال ‏نخواهم ماند.

و در حديث حسن بن جهم است: چون مأمون علماى امصار و فقهاى اقطار را جمع كرد كه با حضرت امام رضا عليه السلام مباحثه و مناظره نمايند و آن حضرت بر همه‏ غالب شد و همگى اقرار به فضيلت آن جناب نمودند و از مجلس مأمون برخاست وبه منزل خود معاودت فرمود، من در خدمت آن حضرت رفتم و گفتم: خدا را حمد مى ‏كنم كه مأمون را مطيع شما گردانيده و در اكرام شما مبالغه مى ‏نمايد و غايت سعى‏ مبذول مى‏ دارد. حضرت فرمود:

يابن جهم؛ محبّت ‏هاى مأمون نسبت به من، ترا فريب ندهد؛ زيرا به اين زودى ‏از روى ستم و ظلم، مرا با زهر شهيد خواهد كرد، اين خبرى است كه از پدران ‏من به من رسيده است، اين سخن را پنهان دار و تا من زنده‏ ام با كس نگوى.

و بالجمله پيوسته آن جناب از سوء معاشرت مأمون، درد در دل نازنينش بود و به‏ كسى نمى ‏توانست اظهار كند و آخر كار چندان به تنگ آمده بود كه از خدا مرگ خود را مى ‏خواست، چنانچه ياسر خادم گفته: در هر روز جمعه كه آن حضرت از مسجد جامع مراجعت مى ‏كرد به همان حالتى كه عرق‏ دار و غبارآلود بود، دست‏ها به درگاه ‏الهى بر مى ‏داشت و عرضه مى‏ كرد:

أللّهمّ إن كان فرَجي ممّا أنَا فيه الْمَوْت، فعَجِّلْ لِيَ السَّاعَةَ.

خداوندا؛ اگر فرج من و رهائيم از اين گرفتارى به مرگ من حاصل مى‏ شود آن را تعجيل فرما.

   و آن حضرت، پيوسته در غم و حزن بود تا از دنيا رحلت فرمود.

   و اگر شخص متفطّن در وضع معاشرت و سلوك مأمون با آن حضرت تأمّل كند تصديق اين مطلب را خواهد نمود.

   آيا عاقلى تصوّر مى‏ كند كه مأمونِ دنياپرست - كه به جهت طلب خلافت و رياست ‏دستور داد برادرش محمّد امين را در كمال سختى بكشند و سرش را براى او آورند، ودر صحن خانه خود او را بر چوبى نصب كنند و سپاهيان خود را دستور داد كه هركسى برخيزد و بر اين سر لعنت كند و جايزه خود را بگيرد، آيا چنين كسى كه اين‏ قدر طالب خلافت و ملك است، - حضرت امام رضا عليه السلام را از مدينه به مرو مى‏ طلبد و تا دو ماه اصرار مى ‏كند كه من مى ‏خواهم خود را از خلافت خلع كنم و لباس خلافت را بر تو بپوشانم، جز شيطنت و نفاق نكته ديگر در نظر اوست؟ در حالى‏ كه خلافت، قرّة العينِ مأمون بود و در حقّ سلطنت گفته ‏اند: «الملك عقيم» و برادرش امين خوب او را شناخته بود؛ چنانچه به احمد بن سلام هنگامى كه او را دستگير كرده بودند گفت: آيا مأمون مرا مى ‏كشد؟ احمد گفت: ترا نخواهد كشت چه آنكه علاقه رحِم، دل او را بر تو مهربان خواهد كرد. امين گفت: «هيهات؛ الملك عقيم لا رحِم له».

 

منبع: صحیفه رضویه ص 259