716 /44 )  در ذيل تفسير آيه شريفه «وَلَقَدْ آتَيْناكَ سَبْعاً مِنَ الْمَثاني وَالْقُرْآنَ الْعَظيمَ»(82)«ما به تو سبع از مثانى (سوره حمد) و قرآن عظيم عنايت نموديم»؛ از سورة بن ‏كليب آمده است كه وى گويد: امام باقرعليه السلام فرمود:

نحن المثاني الّتي أعطاها اللَّه نبيّنا صلى الله عليه وآله وسلم ونحن وجه‏ اللَّه نتقلّب في الأرض‏ بين أظهركم، عرفنا من عرفنا فأمامه اليقين، ومن جهلنا فأمامه السعير.

ما همان مثانى(83) هستيم كه خداوند به پيامبرمان بخشيد، ما همان وجه خدا در روى ‏زمين هستيم كه ميان شما رفت و آمد مى ‏نماييم، كسى كه ما را شناخته پس به سوى‏ يقين (بهشت) در حركت است و كسى كه ما را نشناخته به سوى آتش سوزان(دوزخ) در حركت است.(84)

 

   سماعه نيز از امام ابوالحسن‏ عليه السلام در تفسير آيه مذكور نقل مى‏ كند كه حضرتش‏ فرمود:

لم يعط الأنبياء إلّا محمّدصلى الله عليه وآله وسلم وهم السبعة الأئمّة الّذين يدور عليهم ‏الفلك، والقرآن العظيم محمّدصلى الله عليه وآله وسلم.

خداوند بجز به حضرت محمّدصلى الله عليه وآله وسلم به احدى از پيامبران عطا نفرموده، و آنان ائمّه‏ هفتگانه(85) هستند كسانى كه فلك به دور وجود آنها مى ‏چرخد، و منظور از «قرآن ‏العظيم» حضرت محمّدصلى الله عليه وآله وسلم است.(86)

 

   مؤلّف ‏رحمه الله گويد: اين كه آنها را هفت نفر بدانيم به خاطر اين است كه اسامى‏ تكرارى را يك بار بشماريم كه در اين صورت عبارتند از: على، حسن، حسين،محمّد، جعفر، موسى، و مهدى صلوات اللَّه عليهم اجمعين.

   و احتمال دارد اعتبار عدد هفت به جهت شمارش نام مبارك حضرت فاطمه‏ صلوات اللَّه عليها با آنها باشد و اين يا به جهت تغليب است - يعنى غلبه اسامى رجال -يا اين‏كه كلمه «ائمّه» را به معناى عمومى آن اتّخاذ كنيم كه عبارت از رهبر وحجّت باشد، و از طرفى اسم مبارك حضرت مهدى ارواحنا فداه را مطابق اسم‏ مبارك جدّش حضرت محمّدصلى الله عليه وآله وسلم بشماريم.

-------------------------------------------------------------

82) سوره حجر، آيه 87 .

83) شيخ صدوق ‏رحمه الله در توضيح معناى «مثانى» مى‏ گويد: يعنى ما همان افرادى هستيم كه پيامبرصلى الله عليه وآله وسلم ما را قرين با قرآن‏ نموده و سفارش نمود كه مردم به قرآن و به ما چنگ بزنند و به امّت خويش خبر داد كه ما تا كنار حوض از هم جدانخواهيم شد.

   در توضيح ‏ديگرى‏ گفته‏ شده: منظور از «سبع ‏مثانى» پيامبر، امامان ‏معصوم و حضرت‏ فاطمه ‏عليهم السلام هستند وآنان چهارده ‏معصوم هستند كه هفت و هفت مى ‏باشند كه مى‏ فرمايد: المثانى، يعنى هر يكى از آن هفتگانه، دوتاست.

84) تفسير قمى: 377/1، بحار الأنوار: 114/24 ح1، تفسير عيّاشى: 249/2 ح36، بحار الأنوار: 116/24 ح3، التوحيد:150 ح6.

85) علّامه مجلسى ‏رحمه الله نيز در توضيح اين حديث شريف مى‏ گويد:

   شايد پيشوايان معصوم عليهم السلام به اعتبار اسامى شريفشان هفت تا هستند، چرا كه اسامى آنان هفت است، گر چه اسم برخى‏ از آنان تكرار شود. يا اين كه نشر اكثر علوم از طريق هفت نفر از آنان بوده. به همين جهت، خداوند از ميان آنان، به اين‏ تعداد اختصاص داده است.

86) تفسير عيّاشى: 251/2 ح 41، بحار الأنوار: 117/24 ح9، تفسير برهان: 354/2 ح 12.