خودشناسى و مكاشفه

    از بزرگترين رازهاى خود شناسى اين است كه بدانيم:

    نفس مجمع اضداد است و همچون كانونى كه افراد نيك و بد را در خود جاى مى‏ دهد، نفس نيز خوبيها وبديها را در خود جاى مى‏ دهد. نفس مى‏ تواند دوستى و دشمنى با يك فرد يا يك موضوع را در خود قرار دهد. مى‏ تواند افكار، انديشه‏ ها و عقايد صحيح و اشتباه را در خود جمع كند.

    بنابر اين با آگاهى از اين حقيقت، تا نفس به مراحل عالى نرسيده و تكامل نيافته باشد، نمى‏ توانيم همه آثار و دريافتهاى او را صحيح و سالم بدانيم. براى توضيح مطلب مى‏ گوئيم: دريافتهاى نفس و مكاشفات، به طور كلّى به سه دسته تقسيم مى‏ شوند:

          1 - مكاشفات رحمانى

          2 - مكاشفات شيطانى

          3 - مكاشفات نفسانى

    1 - مكاشفات رحمانى، از الهام ملائكه سرچشمه مى‏ گيرند. اگر چه اندك و كميابند، ولى داراى حقيقت بوده و صحيح هستند.

    2 - دستۀ ديگر از مكاشفات را، عوامل شيطانى ايجاد مى‏ كنند و بر فرض در موردى يا در مواردى خبر صحيح و درستى را ارائه دهند، نبايد به آنها اعتنائى كرد و گرنه كم‏كم در انسان نفوذ نموده و بر او مسلّط مى‏ شوند و با مرور زمان، انسان به اين گونه مكاشفات خو مى‏ گيرد و شيطان نيز به القاء اين گونه مكاشفات بر او عادت مى‏ نمايد.

    چه بسيار انسانهايى كه بر اثر عدم علم و آگاهى و دور بودن از راهنماييهاى حياتبخش خاندان وحى، خود را به اين گونه مكاشفات و خيالات آلوده ساختند و عمر خود را به گمان آن كه داراى بزرگترين حالات روحى و معنوى هستند، از دست دادند.

    3 - دستۀ سوّم، مكاشفات نفسانى هستند. صحّت اين گونه مكاشفات و بطلان آنها بستگى به صفاى نفس و نورانيّت آن دارد. اگر كسى همچون سلمان و ابوذر به درجه كمال رسيده باشد، همۀ مكاشفات او صحيح است. ولى اگر به تكامل نرسيده باشد، چون افكار، انديشه‏ها و اعتقاداتى كه در اعماقِ نفس او وجود دارد، در مكاشفات و دريافتهاى نفسانىِ او مؤثّر هستند صحّت مكاشفات او بستگى به ارزش افكار و عقايد او دارد.

    بنابر اين انسان نمى‏تواند صحّت مكاشفات خود را در صورتى كه اعماق وجودش را از اعتقادات و افكار و خيالات اشتباهى كه در او انباشته شده پاك نساخته، تضمين كند.

    زيرا مكاشفات نفسانى در بسيارى از موارد، از آنچه در نفس انباشته و نگه داشته شده است، سرچشمه مى‏گيرد و چون نفسهايى كه به تكامل راه نيافته‏اند، مجمع حق و غير حق و كانون امور صحيح و باطل هستند؛ نبايد به هر گونه مكاشفه‏اى اعتماد و اعتقاد پيدا نمود. و همان بهتر كه به جاى توجه به اين گونه مكاشفات و الهامات، به سوى تكامل و خود سازى بر مبناى راهنماييهاى اهل بيت‏ عليهم السلام كه آشنا با تمامى اسرار وجود هستند، روى آوريم.

    بنابراين هر كه جوياى به دست آوردن مكاشفات و تشنه دارا بودن اين حالات است، لازم است اوّل به «خود سازى» بر مبناى موازين مكتب وحى بپردازد؛ تا نفس و هواهاى آن در مكاشفات او نقشى نداشته باشند.