زيارت منافقين و كفّار از نظر قرآن

چون زيارت از نزدیک به معناى ديدار شخص يا حضور در نزد قبر كسى ‏براى بزرگداشت، احترام و تكريم اوست؛ حضور در كنار قبر كفّار و مخالفان و زيارت نمودن آن‏ ها جايز نيست همانگونه كه نماز خواندن بر جنازه منافقان و كافران حرام است.

خداوند در قرآن مى‏ فرمايد:

(وَلا تُصَلِّ عَلى أَحَدٍ مِنْهُمْ ماتَ أَبَداً وَلا تَقُمْ عَلى قَبْرِهِ ‏إِنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَماتُوا وَهُمْ فَاسِقُونَ...)(1)

 هرگز بر مرده آنان نماز نخوان و در كنار قبرش نايست، زيرا آن ‏ها به خدا و رسولش كافر شدند و در حالى كه فاسق بودند، مردند.

يوسف بن ثابت درباره اين آيه شريفه از امام صادق علیه السلام روايت ‏مى ‏كند:

الصّادق علیه السلام :

عَنْ أَبِي أُمَيَّهًَْ يُوسُفَ بْنِ ثَابِتِ بْنِ أَبِي سَعِيدَهًَْ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ علیه السلام ... ثُمَّ قَالَ: وَ اللَّهِ لَوْ أَنَّ رَجُلًا صَامَ النَّهَارَ وَقَامَ ‏اللَّيْلَ ثُمَّ لَقِيَ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ بِغَيْرِ وَلَايَتِنَا أَهْلَ الْبَيْتِ لَلَقِيَهُ وَهُوَ عَنْهُ غَيْرُ رَاضٍ أَوْ سَاخِطٌ عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ وَذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ‏ عَزَّوَجَلَّ (وَلا تُصَلِّ عَلى أَحَدٍ مِنْهُمْ ماتَ أَبَداً وَلا تَقُمْ عَلى‏ قَبْرِهِ إِنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَماتُوا وَهُمْ فَاسِقُونَ × وَلاتُعْجِبْكَ أَمْوالُهُمْ وَأَوْلادُهُمْ إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُعَذِّبَهُمْ بِها فِي ‏الدُّنْيا وَتَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَهُمْ كافِرُونَ).(2)

 ابو اميّه يوسف بن ثابت بن ابى سعيده از امام ‏صادق علیه السلام روايت مى ‏كند: ... فرمود: «به خدا قسم! اگر مردى ‏روز را روزه بدارد و شب را به عبادت به سر برده سپس خداى ‏عزّوجلّ را بدون ولايت و دوستى ما خاندان ديدار كند، در حالى او را ديدار كرده كه از او خشنود نيست و بلكه بر او خشمناك است». سپس فرمود: «و اين است گفتار خداى‏ عزّوجلّ: هرگز بر مرده هيچ يك از آنان، نماز نخوان! و بر كنار قبرش، [براى دعا و طلب آمرزش‏] نايست! چرا كه آن ‏ها به خدا و رسولش كافر شدند و در حالى كه فاسق بودند از دنيا رفتند! مبادا اموال و فرزندانشان، مايه شگفتى تو گردد! [اين ‏براى آن‏ ها نعمت نيست بلكه] خدا مى‏ خواهد آن‏ ها را به اين‏ وسيله در دنيا عذاب كند، و جانشان برآيد در حالى كه‏ كافرند!(3).(4)

حنّان بن سدير اين روايت را در پیرامون آیهء شریفهء (ولا تصل ...) از امام باقر علیه السلام نقل كرده است:

تَوَفَّي رَجُلٌ مِنَ الْمُنَافِقِينَ فَأَرْسَلَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه وآله إِلَى ‏ابْنِهِ: إِذَا أَرَدْتُمْ أَنْ تُخْرِجُوا فَأَعْلِمُونِي. فَلَمَّا حَضَرَ أَمْرُهُ ‏أَرْسَلُوا إِلَي النَّبِيِّ صلّی الله علیه وآله فَأَقْبَلَ علیه السلام نَحْوَهُمْ حَتَّى أَخَذَ بِيَدِ ابْنِهِ فِي الْجِنَازَهْ فَمَضَي قَالَ فَتَصَدَّي لَهُ عُمَرُ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ صلّی الله علیه وآله أَمَا نَهَاكَ رَبُّكَ عَنْ هَذَا أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى ‏أَحَدٍ مِنْهُمْ مَاتَ أَبَداً أَوْ تَقُومَ عَلَى قَبْرِهِ؟ فَلَمْ يُجِبْهُ ‏النَّبِيُّ صلّی الله علیه وآله. قَالَ: فَلَمَّا كَانَ قَبْلَ أَنْ يَنْتَهُوا بِهِ إِلَي قَبْرِهِ قَالَ ‏عُمَرُ أَيْضاً لِرَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه وآله: أَمَا نَهَاكَ اللَّهُ عَنْ أَنْ تُصَلِّيَ ‏عَلَى أَحَدٍ مِنْهُمْ مَاتَ أَبَداً أَوْ تَقُومَ عَلَى قَبْرِهِ ذلِكَ بِأَنَّهُمْ‏ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَبِرَسُولِهِ. وَمَاتُوا وَهُمْ كَافِرُونَ؟ فَقَالَ ‏النَّبِيُّ صلّی الله علیه وآله لِعُمَرَ عِنْدَ ذَلِكَ: مَا رَأَيْتَنَا صَلَّيْنَا لَهُ عَلَي ‏جَنَازَتِهِ وَ لَا قُمْنَا لَهُ عَلَي قَبْرِهِ. ثُمَّ قَالَ: إِنَّ ابْنَهُ رَجُلٌ مِنَ ‏الْمُؤْمِنِينَ وَ كَانَ يَحِقُّ عَلَيْنَا أَدَاءَ حَقِّهِ. فَقَالَ لَهُ عُمَرُ: أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ سَخَطِ اللَّهِ وَ سَخَطِكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ.

حنان بن سدير، از پدرش، از امام باقر علیه السلام روايت است كه؛ مردى از منافقان از دنيا رفت. رسول ‏خدا صلّی الله علیه وآله به دنبال پسرش فرستاد و فرمود: «هرگاه خواستيد براى تشييع جنازه بيرون آييد، به اطّلاع من برسانيد». هنگامى‏ كه زمان تشييع جنازه‏ اش فرا رسيد، به دنبال ‏پيامبر صلّی الله علیه وآله فرستادند. ايشان به سوى آنان آمد تا اينكه‏ دست پسرش را در تشييع جنازه گرفت و حركت كرد. عمر راه ‏را بر او بست و گفت: «اى رسول خدا! مگر پروردگارت تو را از اين كار نهى نكرده است كه بر جنازه‏ كسى از آنان نماز بخوانى يا بر سر قبرش حاضر شوى»؟! پيامبر صلّی الله علیه وآله به وى‏ جوابى نداد. عمر قبل از رسيدن به قبر، باز هم به رسول ‏خدا صلّی الله علیه وآله گفت: «مگر خدا شما را از نماز گزاردن بر مرده آنان ‏يا حضور بر سر قبرشان نهى نكرده است؟ آن‏ ها به خدا و پيامبرش كافر شدند.» و مردند در حالى كه كافر بودند. آنگاه ‏پيامبر صلّی الله علیه وآله ، به عمر فرمود: «تو ما را در حال نماز بر جنازه ‏اش و بر سر قبرش نديدى». سپس فرمود: «پسرش‏ مردى از مؤمنان است و شايسته بود كه حقّش را ادا كنيم». پس عمر گفت: «به خدا پناه مى‏ برم از خشم خدا و خشم تو، اى رسول خدا».(5)

عمر به پيامبر اكرم صلّی الله علیه وآله اعتراض کرد و به آن حضرت ايراد ‏گرفت؛ ولى چون اعتراضش درست نبود رسول خدا صلّی الله علیه وآله به او اعتناء نكرده و به او پاسخ ندادند؛ امّا چون دو مرتبه اعتراض‏ کرد رسول خدا صلّی الله علیه وآله به او ‏فرمودند: تو ما را در حال نماز خواندن بر جنازه او و بر قبر او نديدى.

یعنی رسول خدا صلّی الله علیه وآله در كنار فرزند آن ميّت كه از مؤمنين بوده قرار گرفته بودند نه در كنار قبر آن ميّت كه از كفّار بوده است، بنابراين ‏عمل رسول خدا صلّی الله علیه و آله بزرگداشت و اداى حقّ آن فرد مؤمن بوده نه ‏پدرش كه از كفّار بوده است.

_____________________

(1) سوره توبه، آيه 84 .

(2) سوره توبه، آيه 84 و 85 .

 (3) سوره توبه، آيه 84  .

(4) تفسير اهل بيت علیهم السلام: 6 / 276 ، الكافى: 8 /  107.

(5) تفسير اهل بيت علیهم السلام: 6 / 278.