امورى كه يقين را متزلزل مى ‏كنند:

(1)

شكّ و ترديد

   انسانى كه گرفتار شكّ و ترديد شده است، نه تنها ارزش معنوى خود را متزلزل مى ‏سازد، بلكه تا آن هنگام كه در دست شكّ و وسواس اسير است، داراى حالت ركود و توقّف مى ‏باشد و گامى براى پيشرفت معنوى بر نمى‏ دارد. او براى نجات خود بايد شكّ و ترديدها را از صفحه دل پاك نمايد.

   امام صادق‏ عليه السلام مى ‏فرمايند:

... اُنْفُوا عَنْ نُفُوسِكُمُ الشُّكُوكَ.(14)

شكّها را از نفسهاى خود برطرف كنيد.

   بنابراين براى حفظ ارزشهاى روحى و معنوى بايد وسوسه و شكّ را از صفحه دل پاك كنيد و با ايجاد ايمان و يقين كامل، بر استحكام عقايد خود بكوشيد و گرنه، نه تنها در اعتقادات شما رخنه و تزلزل ايجاد خواهد شد، بلكه ‏در وقوع آشوبهاى آخرالزمان شريك خواهيد بود؛ زيرا شكّ و ترديد از يك ‏سو زمينه ساز فتنه ‏ها، آشوبها و آزمايشات الهى است و از سوئى ديگر مبتلايان‏ به شكّ و ترديد را در اين گونه امتحانات مردود مى‏ نمايد.

   در دستورات خاندان وحى كه امر به زدودن شكّ و ترديد فرموده ‏اند، نه‏ تنها از جهت قبول در آزمايشات الهى است، بلكه به خاطر از ميان بردن زمينه ‏فتنه ‏ها، آشوبها و امتحانات خدائى نيز امر به برطرف ساختن شكّ و ترديد نموده ‏اند؛ زيرا همان گونه كه گفتيم شكّ و ترديد و گمانهاى بى ‏مورد، زمينه‏ ساز آشوبها و فتنه ‏ها است. در مناجات مطيعين به خداوند عرض مى‏ كنيم:

وَاَثْبِتِ الْحَقَّ في سَرائِرِنا فَاِنَّ الشُكُوكَ وَالظُّنُونَ لَواقِحُ الْفِتَنِ.(15)

خداوندا، حقّ را در باطن ما ثابت بگردان؛ زيرا به درستى كه شكّها و ظنّها، فتنه ‏ها را بارور مى ‏كنند.

   با نگاه به صفحات تاريخ، مى ‏توانيد اين حقيقت را مشاهده نمائيد. از صدر اسلام تاكنون فتنه هاى گمراه كننده ‏اى كه جامعه مسلمان را به گمراهى كشيده، همواره به افرادى اصابت نموده است كه يقين خود را نسبت به راه مستقيم از دست داده و گرفتار شكّ و ظنّ شده ‏اند.

   در حقيقت شكّ و ترديد وسيله‏ اى ‏است براى گرفتار شدن در فتنه‏ ها و آشوبهاى گمراه ‏كننده؛ و نه تنها به خاطر شكّ و ترديد، فتنه‏ ها و آشوبها دامنگير انسانها مى ‏شود، بلكه وجود افراد متزلزل و شكّاك زمينه ساز فتنه ‏ها و آشوبها است.

---

14) بحار الأنوار: 147/51.  

15) بحار الأنوار: 147/94.